بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - مصطفی خوشابی؛ بازار: بعد از به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در آمریکا، تصمیمی عملی شد که می‌شود گفت اقتصاد جهان را با چالشی جدید روبرو کرد. افزایش تعرفه‌های گمرکی سه کشور کانادا، مکزیک و چین باعث شد تا توجه رسانه‌ها به موضوعی جلب شود که شاید تا به امروز اهمیت بالایی نداشت.
دونالد ترامپ هدف خود از وضع تعرفه‌های 25 درصدی برای دو کشور کانادا و مکزیک و همچنین تعرفه 10 درصدی برای کشور چین را در جهت مبارزه با قاچاق مواد مخدر و حضور مهاجران غیرقانونی دانست و همچنین به کشورهایی که از افزایش تعرفه ناراضی بودند اعلام کرد که برای استفاده از تعرفه صفر درصدی، می‌توانند کارخانه‌های خود را داخل آمریکا بنا کنند.
تعرفه ‌ها در ایالات متحده آمریکا
تعرفه‌ها معمولا به‌صورت درصدی از قیمت کالا که خریدار به فروشنده خارجی پرداخت می‌کند، اعمال می‌شوند .ایالات متحده در حال حاضر بزرگ‌ترین واردکننده کالا در جهان است. در سال 2022، ارزش کالاهای وارداتی به این کشور به 3.2 تریلیون دلار رسید.
نرخ‌های تعرفه آمریکا متفاوت است؛ به‌طور مثال، این تعرفه برای خودروهای مسافری معمولا 2.5 درصد و برای کفش‌های گلف شش درصد تعیین شده است. در شرایط معمول این تعرفه‌ها برای کشورهایی که توافق تجاری با آمریکا دارند پایین‌تر است.
به‌عنوان مثال، تا پیش از این بر اساس توافق تجاری میان آمریکا، کانادا و مکزیک، بیشتر کالاها می‌توانستند بدون تعرفه بین سه کشور حرکت کنند.
حمایت از تولید داخل به روش آمریکا
ترامپ معتقد است که تعرفه‌ها، ابزار چانه‌زنی قدرتمندی برای رسیدن به اهداف بزگتری است، حتی اگر این سیاست هزینه بالایی برای آمریکا در پی داشته باشد.
ترامپ تاکید دارد که این تعرفه‌ها از سوی کشورهای خارجی پرداخت می‌شود، اما در حقیقت این واردکنندگان یعنی شرکت‌های آمریکایی هستند که تعرفه‌ها را پرداخت می‌کنند و همین مساله باعث می‌شود که کالاهای وارداتی با قیمتی بالاتر در کشور، نسبت به تولیدات داخلی عرضه شوند و این مساله مستقیما بر روی شرکت‌های تولیدی خارجی تاثیر خواهد گذاشت، زیرا باعث افت فروش و در نتیجه واردات آنها به آمریکا خواهد شد و از سوی دیگر تولیدات داخلی باکیفیت آمریکایی با توجه به هزینه کمتری که در داخل کشور پرداخت می‌کنند با قیمت پایین‌تری به فروش می‌رسند و مسلما فروش آنها در برابر کالاهایی که با تعرفه‌های 25 درصدی و یا 10 درصدی وارد می‌شوند افزایش چشمگیری خواهد داشت و همچنین کشور را به سمتی می‌برد که کشورهای وارد کننده برای اینکه بازار بزرگ این کشور را از دست ندهند مجبور شوند یا اجناس خود را با قیمت پایین‌تری وارد بازار آمریکا کنند و یا با احداث کارخانجات خود در آمریکا موافقت کنند که این مساله برای آمریکا مسلما دو سر سود خواهد بود.
در همین راستا یانگ ژو، اقتصاددان دانشگاه فودان شانگهای، در یک مطالعه نتیجه گرفت که تعرفه‌های ترامپ بر کالاهای چینی بیش از سه برابر آسیب بیشتری به اقتصاد چین نسبت به اقتصاد آمریکا وارد خواهد کرد و همین مساله نشان می‌دهد که این جنگ تعرفه‌ها، که از سوی دولت آمریکا به اجرا درآمده است، چقدر می‌تواند بر روی اهداف بزرگتر تاثیرگذار باشد.
در اصل دولت تندوری آمریکا که جهانیان معتقد بودند از راه جنگ و فشارهای سیاسی در پی رسیدن به خواسته خود است، این بار از طریق سناریوهای اقتصادی سعی دارد تا اهداف خود را بر کرسی بنشاند.
پیروز میدان، رسانه‌ است!
بعد از اعلام دولت آمریکا مبنی بر افزایش تعرفه واردات کشورهای کانادا، مکزیک و چین، رسانه‌های مختلف نیز وارد این کارزار شدند. فشار رسانه‌ای از سوی کشورهای کانادا، مکزیک و چین بر آمریکا افزایش پیدا کرد. جاستین ترودو در سخنرانی خود، رفتاری متقابل در برابر آمریکا در پیش گرفت و کمپین حمایت از تولیدات داخلی کانادا را رقم زد، از سوی دیگر مکزیک نیز چنین موضعی را اتخاذ کرد و چین نیز به تلافی از افزایش تعرفه واردات، تعرفه 10درصدی را برای واردات نفت آمریکا به چین اعمال کرد. از دیگر سو تحلیل‌های بسیاری در رسانه‌های دنیا منتشر شد مبنی بر آنکه اینگونه وضع تعرفه‌ها چه خساراتی را به بازار آزاد تجارت بین‌الملل وارد خواهد کرد و آمریکا به نوعی در تقابل با بازار آزاد اقتصادی دنیا قرار گرفت.
همین مساله باعث شد تا دولت آمریکا نسبت به موضع تند خود عقب‌نشیتی کرده و اعلام کند که پیش از وضع این تعرفه‌ها به صورت رسمی، حاضر است با رهبران این کشورها پای میز مذاکره بنشیند.
سپس فشار رسانه‌ای موضوع باعث تعلیق یکماهه افزایش تعرفه‌ها توسط ایالات متحده شد. کلودیا شینباوم، رییس جمهور مکزیک در پستی در ایکس نوشت فورا مرز شمالی را با 10 هزار عضو گارد ملی تقویت خواهد کرد تا از قاچاق مواد مخدر از مکزیک به ایالات متحده، به ویژه فنتانیل (نوعی مواد مخدر) جلوگیری کند. از سوی دیگر نیز جاستین ترودو هم در شبکه ایکس خود نوشت که من به تازگی گفتگوی خوبی با رییس جمهور ترامپ داشتم. کانادا در حال اجرای طرح مرزی یک میلیارد و 300 میلیون دلاری است. تقویت مرز با هلی‌کوپترها، فناوری و پرسنل جدید، افزایش هماهنگی با شرکای آمریکایی ما و افزایش منابع برای توقف انتقال فنتانیل، نزدیک به 10 هزار نفر در خط مقدم برای حفاظت از مرز تلاش خواهند کرد.
این نشان می‌دهد که نظام تعرفه در اقتصاد دنیا با پمپاژ رسانه‌ای تا چه حد می‌تواند بازویی قوی برای مذاکره و به هدف رسیدن در برنامه‌های کلان‌تر باشد.
نظام تعرفه در ایران چقدر اهمیت دارد؟
جنگ تعرفه‌ای که میان آمریکا و سه دولت کانادا، چین و مکزیک صورت گرفت پیام‌های بسیار واضحی برای ما خواهد داشت. در حال حاضر نظام تعرفه‌ای واردات ایران شاید بتوان گفت شرایط عجیب و غریبی را پشت سر می‌گذارد.
از طرفی تعرفه بعضی از صنایعی که در داخل به خودکفایی نسبی رسیده، آنچنان پایین است که واردات آن فشار مضاعفی بر تولید کننده داخلی وارد می‌آورد و اما از سوی دیگر در صنایعی مانند خودرو (تعرفه 100 درصدی) و گوشی تلفن همراه (تعرفه 15 تا 30 درصدی) که ایران در دنیا حرفی برای گفتن ندارد، تعرفه‌هایی وضع می‎‌شود که نه تنها به تولید داخلی کمکی نکرده، بلکه بیشتر باعث پسرفت آن شده است.
این یعنی ما نه‌تنها از این ابزار برای پیشبرد اهدافی کلان‌تر استفاده نمی‌کنیم، بلکه آن را به یک امر عادی تبدیل کرده‌ایم که این مهم ناشی از عدم آگاهی ما از نظام تعرفه‌هاست.
حال سوالاتی به ذهن خطور می‌کند که ابزار تعرفه واردات در ایران چقدر برای چانه‌زنی استفاده می‌شود؟ اینکه ما چه مقدار برای واردات دیگر کشورها تعرفه در نظر می‌گیریم چقدر مهم است؟ برای چین چقدر اهمیت دارد که خودروی خود را با تعرفه 100 درصدی به ایران وارد کند؟ در حالی که در دنیا برای درصدهای بسیار کمتر از درصدهای وضع شده در ایران، جنگ رسانه‌ای بین‌المللی به راه افتاده، ما کجای این مساله قرار داریم؟ رسانه‌های ما چقدر در پیشبرد اهداف استراتژیک تاثیرگذار هستند؟
همه اینها سوالی است که باید مورد بررسی دقیق قرار گیرد، اهمیت تعرفه‌های اقتصادی در پیشبرد اهداف سیاسی، اقتصادی و حتی فرهنگی بسیار تاثیرگذار خواهد بود و این امری است که نباید نادیده گرفته شود.
مصطفی خوشابی
رییس مرکز فناوری‌های رسانه‌ای پژوهشکده توسعه ابزارهای نوین حکمرانی دانشگاه تهران